MY TANNIE SE VERLORE STEEK

Naby Hartswater woon my Tannie en haar gesit . Ek skat sy moet al diep in die sewentigs wees, maar nog gesond, aan die gang en daar skort niks met haar brein en onthou nie.

Sy en my Oom, wat nou natuurlik haar man is, noem mekaar nog “mamma” en ‘pappa”. Soms sukkel ek om dit te verstaan, maar dit bly mooi.

“Pappa, wil jy ‘n koppie tee he?” sal sy vra.

“Dankie Mamma” sal hy dan antwoord en liggies glimlag.

“Pappa, die kos is reg” sal sy hom saggies roep vir ete.

“Dankie Mamma” met regte egte dankbaarheid.

Altyd ‘n ge-Pappa en Mamma. Praat altyd mooi suiwer Afrikaans. En wanneer ‘n engelse woordjie per ongeluk uitglip, raak Pappa iesiegrimmig.

My tannie is besig met breiwerk en my oom stop sy pyp. Gekruisde bene en vooroor gebuig as hy die vierietjies so naber bring om die pyp brand te maak. Dit lyk altyd so asof hy diep konsentreer en in gebed ingaan om net die vlam te kry en die kooltjie brand te maak.

“Mamma, hoe ver is die trui nou al?”

“Nie te ver nie. Nog een mouspant, dan kan ek maar aanmekaar begin werk”

My oom knip net sy kop.

My Tannie kan brei sonder om op die naalde te kyk en die wol saam met die breipenne doen hulle eie Tango, Salsa of two step. Sy gluur altyd so in die verte. Ek weet nooit wat sy sien nie. Danlk die volgende steek…..wie weet.

So af in die straat is die Haberdashery. Dis by die winkel waar daar nie ‘n til is nie en al die pryse en kleingelde word nog so op ‘n stukkie papier uitgewerk. Net garings en off cuts wat die wêreld vol lê. Die plek behoort aan ‘n ou Duitse vrou wat so oor haar brilraam loer.

 

Op ’n dag is daar ’n groot rumoer by my Tannie en Oom se huis, iets wat nie baie, of selde, gebeur.

My oë rek so groot soos haar papier doilies, want toe ek hoor waaroor die bohaai gaan, skrik ek myself terug Kaap toe.

“Ek het nou ‘n steek laat val, Pappa!” skree my Tannie.

Ek skrik myself grootoog.

“Waar het jy jou steek laat val, Mamma?”

“Pappa, ek het ‘n steek verloor. Nou moet ek lostrek en van voor af begin”

“Dalk het jy die steek langs die kooi laat val, Mamma”

Ek wil huil. Ek het nie geweet ou mense doen nog DIT nie.

“Laat ek gou haberdashery toe gaan. Dalk kan die ou Duitse vrou my help” dink my tannie ‘n plan uit.

“Mamma, ek het al honderd keer vir jou gesê dat die nie ‘haberdashery’is nie, maar naaldwerkwinkel of naaiwinkel” sê my oom vies.

Ek skrik so groot dat ek sommer in die pad begin afhardloop na my vriendin, Breggie, toe.

“Nou ja toe, Pappa, laat ek maar my verlore steek by die naaiwinkel loop soek. Ek sal seker goeie raad kry”

“Moet net nie te lank wees nie Mamma, ons drink mos altyd tee om vier uur”

“Dis reg, Pappa, ek gaan net raad kry vir my verlore steek, mens weet nooit nie?” sê my Tannie en stap straat af met die bol wol onder haar arm en twee penne wat dans saam met ’n string wol.

DIE BRIEF.

 

Wanneer laas het jy ‘n brief gekry?  Of kom dat ek die vraag anders vra.  Wanneer laas het jy vir iemand ‘n brief geskryf?

Ek praat nou nie van ‘n saaklike brief nie.  Sommer net ‘n gewone “hallo hoe gaan dit – hier gaan dit goed” brief.

‘n Brief wat vra hoe dit met die familie en die gesonheid gaan.  Dan in dieselfde brief dat dit hierdie kant ook maar goed gaan.  Dis droog, lank laas gereën, maar ons is dankbaar dat almal nog gesond is.  Dat die kat nou kleintjies gekry het (wil jy nie dalk ‘n klein katjie he nie?).

Dan verder vra jy uit oor die reën daai kant van die wêreld.  Hoe gaan dit met Tannie sus en so en hoe is die Oom se bloeddruk nou, drink hy nog elke oggend sy doepa?  Hoe gaan dit met die kinders en kleinkinders?  Die en Daai een verwag mos nou die derde enetjie en ons kan nie wag om te sien of dit ‘n seuntjie of dogtertjie is nie.  As dit ‘n seuntjie is gaan sy naam so wees en as dit ‘n dogtertjie is gaan haar naam sus wees.  Ons hoop tog maar hulle gee familie name, jy weet mos hoe is die jong mense van vandag.  Gee vreemde name vir die kinders.

 

Dan sit jy die potlood eers neer, maak ‘n koppie koffie, steek ‘n sigaret aan of stop jou pyp, kyk by die venster uit.  Tel die skerpmaker op en maak die potlood weer mooi skerp.

 

Jy vertel van die bome se blare wat nou geel word, winter is oppad.  Dit gaan ‘n koue winter wees omdat dit nie reën nie en die winde wat so waai.  Die Tannie brei darm nog ‘n bont kombersie vir die koue voete.  Ek hoop net nie die Tannie kry weer winterstone nie. Dis ‘n aardigheid.

 

Jy vat dan die liniaal wat langs jou lê en trek ‘n streep onder die “aardigheid” om dit te beklemtoon.

Ja, jy trek ‘n streep met die liniaal, want die brief moet perfek wees.  Dis nie net sommer ‘n gewone brief hierdie nie.  Dis ‘n brief vir ‘n familie lid en vir familie skryf jy propper briewe.

Het jy gehoor, skryf jy verder, van die nuwe magistraat op die dorp.  Die man kom van die stad af en sukkel glo vreeslik om aan te pas in die klein dorpie omdat hy so jonk is.  Maar die standerd 4 juffrou, of is dit nou die standerd 3 juffrou, vry glo na hom. Ons sal maar sien.

 

Jy vat ‘n paar suige aan jou pyp, sit hom neer, maak weer die potlood skerp en dink wat om verder te skryf.  Die brief kan mos nie so kort wil wees nie.  Daar moet (en jy trek weer die lyntjie met ‘n liniaal) nog nuus wees.

Voor ek vergeet, sê asseblief Klein Jan en Blink Bertus moet tog maar van hulle laat hoor. Die Tannie bekommer haar tog so oor hulle.  Sy sê nou net vir my dat ek na hulle moet verneem.  Sy vra ook sommer dat San, Mien en Trudie tog maar daardie geelkoek se resep moet aanstuur met die volgende brief asook ‘n paar fotos van die kinders en kleinkinders in die volgende brief.

 

Jy haal jou bril af, vryf jou oë, suig nog aan jou pyp, vat ‘n slukkie koffie en dink nog.

 

Die volgende parragraaf begin met die hoenders.

Die henne lê fluks, hier en daar is een wat nou lui raak, maar oor die algemeen is ons dankbaar en kan nie kla nie. As julle weer kom kuier, herinner my tog, dat ek vir julle ‘n paar dosyn eiers saam gee.  Hier is darm so paar henne wat gaan broei, maar jy weet, die kraaie is maar lasting en vang die kuikens.  So gepraat van die hoenders, laat my dink aan so week of wat terug toe Boetie, sy vrou en kinders vir ons kom kuier het.

Man, daardie Kleintjie van Boet raak mos te oulik  Hy het ‘n stukkende fiets se wiel in die hande gekry en die band afgehaal, net dat die speke en geraamte oorbly.  Hy trek toe die ding met ogies draad oor.  Hy vat toe ‘n stokkie met ‘n tou aan en daar gaan stel hy die wip onder die appelkoos boom waar die vinke so mors.  Hy kruip toe agter die buite toilet se muurtjie weg.  Gedink hy gaan ‘n paar vinke vang, maar die kind vergeet toe skoon om mieliepitte onder die wip te gooi. Ek en die tannie het so lekker gelag.  Ek roep hom toe nader en sê dat hy mieliepitte moet gooi om die vinke te lok.

Eers gooi hy die pitte net so groot, toe sê die Tannie, nee man, geen vink sal daai groot pit gesluk kry nie. Hy moet die goed fyn maak.  Sy gooi toe die pitte in ‘n plastiek sakkie en wys vir die kind hoe om die pitte fyn te kap sodat hulle nie die wêreld vol spat nie.

 

Jy hou vir eers op skryf, trek weer aan die pyp, vat ‘n slukkie koffie en maak die potlood weer skerp.  Jy roep jou vrou nader en vra of sy nog iets wil sê.

Nee wat, jy kan maar afsluit, sal die vrou dan sê.

 

Jy skryf verder.

Nou ja toe, dis nou eers al nuus vir nou.  Skryf gou terug, ons wat vir jou brief en onthou tog ‘n paar fotos van die kinders.

Die Here seën vir julle.

 

Liefde en Groete

Pietman en Daleen.

 

En net toe jy die brief mooi begin vou vir die koevertjie, skreeu die tannie dat daar iets haar bygeval het, en dit moet in die brief.  Dan skryf jy maar verder onder die “Liefde en Groete” wat die tannie wil sê.

Nou begin die groot ding van brief skryf.  Jy vou die brief mooi op.  Die onderste punte raak die boonste punte. Hoekies op hoekies, kante teen mekaar. Weer oorvou, dan die  platdruk van die voue. Netjies.

Skuif hom dan versigtig by die koevert in. Hy pas perfek.

Dan die toeplak, Naam en Adres opskryf en agterop jou adres as die brief dalk moet terugkom.

Dan grou jy in jou lessenaar se laai, kry ‘n velletjie seëls, skeeur een af al op die stuppel-gaatjies.  Plak hom dan regs bo in die hoekie.

 

Kan jy nog onthou hoe die gom aan ‘n seël proe?

Kan jy nog onthou hoe die gom aan die agterkant van ‘n koevert proe as jy hom lek om te plak.

 

Seker nie….want niemand skryf meer briewe nie.  As jy wil, lek net ‘n seël om ‘n brief te proe en sit die gedoente in jou hand neer waarop jy deesdae briewe skryf.

Van nature is ek nie iemand wat hou van wag nie. Praat nie eens van om in ‘n lang ry by die bank te staan of, nog erger, in ‘n ry vir kos te staan.

Wat my onder kry is die gewag oor ‘n telefoon as daar ‘n eentoninge deuntjie speel. Oor en oor. Dieselfde ding. Kon hulle nie maar ‘n stukkie boeremusiek ook daar ingesit het nie?

 

Maar daar is ‘n ander soort wag wat lankal al verdwyn het. ‘n Soort wag wat nie eens meer bestaan nie. ‘n Lekker soort wag. Dis daardie wag van fotos neem.

 

Eers word die klappie agter die kamera mooi oopgemaak sodat dit gereed is vir die film in sy lê te kry, want daardie film mag nie lig sien nie. Dan word die film vinnig uit ‘n vierkantige boksie gehaal en sorgvuldig in sy lêplekkie neergelê. Amper soos wat ‘n mens ‘n baba in sy bedjie sal sit.

‘n Stukkie vir die bruin film moet dan versigtig uitgetrek word sodat dit aan die ronde wielietjie kan vashaak om later opgewen te word. Die film moet ritmies beweeg en anderkant toe opgerol word as die foto eers geneem word.

 

Wanneer alles nou mooi in plek is, word die kassie se deksel mooi toegemaak en dan draai jy die wielietjie wat hier bo in die regterkantste hoek sit, met jou duim totdat jy seker is daardie film het mooi gevat en gaan nie iewers uithaak of deurmekaar raak nie.

 

Nou is die kamera gereed vir foto’s neem.

 

Die geneem van die foto moet dan sorgvuldig beplan word. Eers moet die son dopgehou word sodat die lig op die mense, gewoontlik familie, vriende of kleinkinders, val. Die son moet agter die fotograaf wees. Dis die wet van foto neem.

Daarna moet almal doodstil staan, glimlag en vir die kamera kyk.

Die foto word geneem.

Met jou duim wen jy hom so bietjie op totdat hy ‘klik’ maak. Nog ‘n foto van dieselfde groep mense moet geneem word, net vir ingeval die eerste een nie uitkom nie. Of dalk dof is. Of dalk het iemand nie vir die kamera gekyk nie.

 

Daar word nou deur die nou gaatjie gemik, een oog toe, vingers weg van die lens af en dan klik die kamera ‘n die foto is geneem. Hopenlik nou perfek. Die mense klap hande en lag saam.

 

Sommige sê dat hulle ook so foto wil hê. Die kinders hardloop om verder te gaan speel, want die gefotonemery is nie vir hulle nie.

 

Nog ‘n paar fotos moet geneem word, ten minste nog 23 of 22 om die film vol te kry. Dit gebeur oor ‘n tydperk van omtrent 8 tot 10 dae. Ouma word in die kombuis afgeneem terwyl sy koesuster vleg, die baba word in die bad afgeneem met klomp skuim op haar kop, Oupa word afgeneem terwyl hy op die stoel slaap.

 

Uiteindellik is 24 fotos geneem.

 

Die kameral word dan na ‘n fotowinkel geneem. Die man wat daar werk haal dan die film sorgvuldig uit, want weereens, die film mag nie lig sien nie anders verdwyn al die fotos.

Ons los maar die werk vir die man by die fotowinkel. Hy weet ten minste wat hy doen.

Die film word uitgehaal, ‘n koevert met jou naam, van en telefoon nommer word neergeskryf en jy kry ‘n afskeur stukkie van die koevert met ‘n nommer op.

Die film word dan in die koevert gesit, gereed vir die donker kamer.

“Jy kan more so 10 uur die foto’s kom haal” sê die man.

“O, so vinnig al?” vra ek

“Ja, ons is nie te besig nie” sê die man.

 

Die volgende dag is ek daar, pure opgewondeheid. Ek gee die strokie met die nommer op, hy blaai deur ‘n rak met klomp koeverte en haal myne uit.

Die koevert is lekker dik van al die fotos.

Ek betaal en kan nie wag om daardie koevert oop te maak nie.

 

Ek gaan sit sommer in die kar en begin deur die foto’s te blaai.   Ek lag vir sommige fotos en frons geirriteerd vir ander wat nie te mooi uitgekom het nie.

 

Dan vat ek die bruin negatiewes, hou dit teen die lig en bekyk hulle met skrefies oë.

Elke bruin negatief het ‘n nommer. Ek skryf van die nommers mooi netjies op ‘n stukkie papier neer, met ‘n naam langsaan. Een vir Tannie Elsa, die een vir Oom Faan en sy gesig (sommer twee van hierdie dan gee ons vir sy dogter ook een). Vier van die groep foto sodat almal een kan kry.

 

Wanneer al die nommertjies mooi neergeskryf is met die aantal fotos in hakkies wat gedruk moet word, stap ek terug na die foto winkel en alles begin van voor af.

Koevert, naam, van, telefoon nommer, negatief se nommer en dan kan ek dit more oggend kom haal.

 

Nou ja toe. Daardie soort wag is vir altyd verby. Vandag kyk mense deur ‘n skerm, druk die digitale knoppie sommer vir niks, want as dit nie mooi lyk nie, dan druk ons hom weer. Die lelike foto kan uitgevee of, soos die bekend staan (gedelete) word.

Nog ‘n paar knoppies word gedruk, iewers hoor jy ‘n ‘piep-piep’ geluik en ‘n paar mense het daardie foto. Sommer so vinnig. Sommer so sonder romanties wees. Sonder opgewondenheid. Sommer net soos ‘n groet in die verbygaan.

 

Ek verlang na outydse fotonemery. Dis soos hulle sê: “moenie hastig wees met stadige dinge nie”

OOM BOEK JOONS

 

Die Joons-Familie in die dorp is maar, soos my Ouma van ma se kant af sal sê, bietjie aan die eenvoudige kant.
Met eenvoudig bedoel sy nie in ’n sin van “hekelwerk is eenvoudig om te doen of om ’n groentetuin te maak is die eenvoudigste ding op aarde nie” nee, sy bedoel eenvoudig amper soos ’n agterlik of onderdorps.
Maar Gideon Joons het ’n neef, Boek Joons, wat die klein boekwinkeltjie in Kort straat het. Die oom het die boekwinkel nou al vandat ek verstand gekry het en dis nou al seker 46 jaar lank.
Die boekwinkel het nie ’n naam gehad nie. Dis dood eenvoudig net Boek Joons se winkel. Dis al. Niks fieterjasies en dinge met stertjie bygelas nie.

Tot vandag toe nog koop ek boeke by Oom Boek Joons. Hy ken sy winkel, hy ken sy boekrakke, boeke en skrywers uit sy kop uit. Sonder om nog op ’n masjien of elektroniese gedoente rond te tik nie. Daar bestaan ook nie woorde soos, “jammer ons sisteem is af nie” of “Jammer, die krag is nou af of daar is nie netwerk nie”.
Nee, in Boek Joons se winkel koop jy boeke, die ou manier.

Oom Boek Joons se winkel het ’n spesiale reuk. As ek dit in eenvoudige taal kan stel, dis die reuk van ou boeke, potlode gemeng met die reuk van ’n kromsteelpyp.
Oom Boek Joons se kromsteelpyp het heeldag so luierig in die hoek van sy mond gehang en wanneer hy regtig aan die stook is, het die steel na die middelkant van die mond te beweeg en dan blaas hy regte tabakrook die winkel vol. Daar is dae wat ek sommer ’n boek gekoop het, net omdat die boek na Springbok tabak of iets geruik het.
Oom Boek Joons se boekrakke was vol van liefdes strories, opmaak stories, afrikaanse gedigte, kinderstories, ‘Grootmensboeke” soos hy dit genoem het en dan was daar nog Adoons-hulle, Bollie en inkleurboeke.

Op ’n dag vra ek vir Oom Boek Joons hoe het hy dit reggekry om al die boeke se name so te onthou en nogal die skrywer ook. Hoe weet hy waar is die boeke in die rakke? Hoe weet hy wat in die boek aangaan, so asof hy elke boek in daai rakke al 4 keer deurgelees het.
OP my vraag antwoord hy maar net, “Kind, omdat boeke nog boeke in my hande is”
Ek het nie mooi verstaan nie.
Op my volgende vraag hoekom sy boeke almal so lekker ruik, antwoord hy:
“Oorlat boeke ’n mens se reuk aanvat”.

Oom Boek Joons sê vir my dat daar in die linkerkantste hoek, heel onder, baie mooi boeke is. ek moet daardeur kyk.
Ek stap deur die rakke tot angter in die hoek, gaan sit op ’n baie ou houtkissie en blaai deur die boeke. Ek verkyk my aan die woorde. Ek vryf oor die voorblad, bekyk die agterblad tot die nek van die boek. Ek hoor hoe Oom Boek Joons ’n vierietjie trek om sy pyp brand te maak. Ek sien die rookbolle bo die rakke soos reënwolke hang en tussen die klomp boeke in die hoek kry ek ’n skryfblok. In die houtkissie waarop ek sit is ’n paar potlode, skerpmaker en ekstra tabak. Ek maak die dekseltjie van die kissie oop en haal ’n potlood uit. Dit ruik nie hout, lood, boek en tabak.
Ek gaan sit plat op die vloer en gebruik die houtkissie as ’n tafeltjie en begin skryf. Nadat ek ’n paar blaai vol geskryf het, maak ek die houtkissie se deksel oop, sit die potlood terug, trek ’n paar boeke uit die rak en steek die skryfblok agter al die ander boeke weg.

“Kom jy reg?” vra Oom Boek Joons.
“Ja, dankie Oom”
“Gaan jy iets koop?”
“Nie vandag nie, Oom”
“Nou maar goed, kom more weer.”

Ek groet en stap by die winkel uit.

Net om die draai is daar ’n koffie winkel. Ek besluit om daar in te gaan en koffie te bestel. Die tabak en boekreuk sit aan my klere vas. Ek kan dit ruik. Reuk het mos maar ’n manier om aan ’n mens vas te kleef.
Die kelner wys vir my ’n sitplek aan en bring my koffie in ’n mooi koppie. Met koue melk.

Toe ek om my kyk, sien ek mense wat met elektroniese goeters in hulle hande sit. Sommige mense praat nie met mekaar nie, maar ruk en pluk en vroetel met die elektroniese ding. Sommige mense sit en suig aan ’n ding wat soos ’n sigaret lyk, maar hy werk met ’n battery. Ek verkyk my aan die bolle rook wat hy blaas. Maar dit ruik dan nie na Oom Boek Joons se pyp nie.
Die elektroniese goetertjies ruik ook nie soos Oom Joons se boeke nie.
Ek roep die kelner nader en vra of ek gou kan uithardloop. Ek sal nou terug wees. Hy sê toe heel beleefd Ja.
Ek sit die piering op my koppie sodat die koffie darm nog warm is teen die tyd wat ek terugkom.
Ek draf by Oom Boek Joons se winkel in.
“Kan ek asseblief ’n boek leen, Oom?” vra ek
“Jy kan. Watse boek?”
“Die een wat die meeste na Oom ruik”
“Dis hierdie een wat ek nou lees, bring hom maar later terug”
Ek vat die boek en hardloop terug koffiewinkel toe.
Daar in die koffiewinkel maak ek die book oop, druk dit teen my neus vas, trek die reuk in tot diep in my longe, proe aan die koffie en vergeet van almal om my.

Die volgende dag gebeur alles weer dieselfde.
Nadat ek ’n paar bladsye in die skryfblok geskryf het, leen ek weer die boek by Oom Boek Joons, koffie winkel, ruik, proe die koffie en gaan huistoe.
So het dit aangehou vir maande en op ’n dag sê Oom Boek Joons.
“Jou gedigte is mooi. Jou gedigte ruik na tabak en potlood. Jou gedigte ruik na my winkel. Jou gedigte ruik na boek. Jou gedigte is mooi”

Nooit het ek geweet dat Oom Boek Joons weet dat ek gedigte skryf nie en nooit het ek geweet dat hy dit lees nie.

“Kind, vat maar hierdie boek wat jy altyd by my leen. Dis joune. Bêre hom mooi”

 

Ek het daardie boek op die houttafeltjie langs my bed gesit en hom laat ooplê sodat ek die boek kan ruik.
Daardie aand toe ek die lig afsit en ek lê in die donker en ruik Oom Boek Joons se boek, wonder ek of die mense wat so besig is met ander goetertjies ook nog boeke ruik? Dalk nie.

Maar snags as die dorp stil word en almal gaan slaap, steek Oom Boek Joons ’n kers aan, dan sy pyp en gaan sit in sy boekwinkel, in die agterste linkerhoek en lees my gedigte.

Op ’n dag toe ek weer by Oom Boek Joons wou gaan kuier, is die winkel toe. Die Indier wat langs hom die materiaal winkel het, vertel vir my Oom Boek is laasnag dood. Sommer hier in sy winkel, agter in die linterkantste hoek.

Ek skrik.
“Mag ek ingaan?” vra ek
“Ja, ons kan by die agterdeur ingaan. Ek het nog ’n sleutel daarvan wat hy vir my gegee het vir ‘incase”

Ons stap in en ek ruik vir Oom Boek. Ek ruik sy pyp. Ek ruik sy boeke. Ek ruik hom. Agter in die linkerkantste hoek waar hulle hom dood gekry het, lê my skryfblok vol gedigte met ’n nota wat hy geskryf het. Die nota lees dat as hy die dag nie meer daar is nie, dat ek die Boekwinkel moet vat.

Ek rook regte tabak.
Ek rook regte pyp.
Ek skryf met regte potlood, net soos oom Boek Joons.
En soms, net soms, sien ek vir Oom Boek Joons tussen die rakke en wys my sy ou krom vinger na ’n boek wat ek moet lees, dan staan ek op, haal die boek van die rak af en lees. So leef Oom Boek Joons in my voort.

 

As mens na kiekies kyk is daar altyd ‘n gevoel van ‘n vraag sonder ‘n antwoord in mens se hart.
Maar hierdie kiekie en dag sal ek nou nie vergeet nie. Daar was ‘n lelike weer oppad en die Oom wil sop he, maar ek het ‘n bredie op die stoof.

“Hessie, maak tog maar daar ‘n pot sop. Die weer steek woes op” het die Oom gekerm.

“My Man, daar is ‘n bredie op die stoof. Dit is ook net so goed in reënweer. Ek kan nie nou gaan staan e sop ook maak nie. ” En so het dit aangegaan totdat ek toe nou maar ‘n sop gemaak het.

Maar die ding wat die oom nie weet nie, is dat ek daardie bredie gevat het en net baie water en aftreksel gemaak het en ‘n sop uit hom gemaak het. Heel tevrede het ek gestaan en kyk hoe my bredie sop word en ek trots is. (jy kan mos op die kiekie my trotsgeit sien).
“Hessie!” skree die oom vanaf die stoep se kant af. “Lyk my die weer trek verby ons. Hy trek daar by die Dippenaars se plaas verby.” En ek voel ‘n ding in my binnenste.

“Jy kan maar die sop laat staan. Ons sal bredie eet vanaand”. En hier staan ek voor ‘n koolstoof met ‘n sop wat eers ‘n bredie was en nou weer ‘n bredie moet word.

“Hessie, ek het sommer vir Arend-hullle ook gevra om oor te kom vir die bredie. Jy maak mos maar ‘n stewige bredie”….en die Oom ‘bredie’ net voor en ‘bredie’ net agter.

Vinnig moes ek weer ‘n paar aartappels skil, nog ‘n paar wortels bysit en die sous afspek.

“Hessie, kyk net dat daar nie te veel vetterigheid op die bredie dryf nie. Die Arend man is baie gesteld op vetterigheid.” gaan die Oom aan.

“Liewe Vader, help net asseblief. As U vandag ‘n wonderwerk moet laat gebeur moet dit baie vinnig gebeur”

Daar, onthou ek my Antie Octavia se geheim……”Gooi ‘n bak vol ys bo-op die bredie, en dan so vinnig as moontlik moet jy dit afskep, dan kom al daardie vet saam met die ys” sing haar woorde soos ‘n Psalm en gebed gemeng deur my geheue….

“Dankie Here.” bid ek.

Toe ek deur die sifdeur stap wat , die vlieë uithou, om die skille in die groentetuin te gooi, dink ek….”Ja, Hessie, soms, as dit goed gaan is ons ‘n stewige bredie, maar soms as dit sleg gaan word ons sop net om later, as dit weer beter gaan, ‘n bredie te word.

Daar is altyd iemand wat ons help om weer ‘n bredie te word die dag as ons sop is….”

NEEF SE TROUE

 

Die beste plek in Tweeling om ’n storie te kry, is op Tannie Hessie se groot rooi stoep.

As ek die Tannie nie so goed geken het nie, sou ek sweer sy maak die stories op, maar al haar stories is waar. Hulle sê dis dinge wat werklik in die dorp gebeur het.

Haar suster bly net so oor die pad van haar.
Tannie Hessie het op ’n stadium haar huis omskep in ’n losieshuis. Haar dogter Timothy wat in matriek was, het baie met die losieshuis gehelp. Timothy se neef, dis nou Tannie Hessie se suster se seun, het ook soms kom help as dit te besig was. Hy was goed met kosmaak, tafel dek en die kamers versier. Sy naam was Bazil, maar almal het hom maar Neef genoem.

Timothy en Neef was baie na aan mekaar, veral toe die losieshuis goed op dreef was, moes die tweetjies inspring om met die loseerders te help.

Na matriek toe ontmoet Timothy ’n man, wat ’n loseerder was, Mister O’Connor, van Ierland af, hulle raak verlief en Timothy gaan saam met hom oorsee. Neef het agter gebly en vir Tannie Hessie met die losieshuis bly help. Maar na Oom Charles, Tannie Hessie se man, se dood, Timothy wat weg is en Tannie Hessie te oud om nog te werk, loop die hele losieshuis besigheid dood.

Neef weet nie wat om te doen nie. Hy kry toe werk by die koöperasie as verkoopsman.

Neef het maar so alleen gebly. Sy ma het aanhou karring en gesê dis nou tyd vir vrou vat.

Daardie jaar kry die skool ’n nuwe juffrou. Sy het Engels gegee, was baie skaam en ’n Katoliek.

Daar was geen Katolieke kerk op die dorp nie en dan het sy soms Frankfort toe gery waar daar wel ’n Katolieke kerk asook ’n klooster was.

Neef en Thelma raak toe vriende en die hele dorp se oë is op die tweetjies, want nou gaan Neef uiteindelik vrou vat en trou. Die feit dat sy Katoliek was, het die familie so bietjie gehinner, maar almal is tog net te dankbaar dat Neef ’n nooitjie het.

Tannie Hessie vertel toe verder vir my, dat Neef daardie herfs in 1987 die jawoord vra.

“Tannie, dit kan mos nie wees nie” sê ek toe.

“Kind, dis die waarheid, maar hoor toe wat gebeur. Dis aller-verskriklik” sê Tannie Hessie.

“Vertel alles Tannie” Sê ek.

En sy vertel verder.

Jong, Thelma stem toe in om te trou en daar begin die storie. Elke week moes Thelma alleen Frankfort toe, Klooster toe, vir die voorbereiding as bruid.

Dan moet Neef die volgende dag weer klooster toe as voorbereiding van die bruidegom. Dit behels goed soos hoe om ’n goeie man te wees, hoe om ’n vrou te behandel en haar op die hande te dra en dan hoe om, sal ons nou maar sê, die kamerdinge te doen.

“Tannie bedoel dat Neef opleiding moet kry hoe om tussen die lakens die ding te kan doen?” vra ek

“My kind, moenie die storie vooruit hardloop nie. Die beste deel kom nog.” sê die Tannie.

Sy vertel toe verder.

So gaan dit vir weke aan. Een dag Thelma, die volgende dag Neef. Frankfort toe en terug.
So kom die tweetjies tot trou in die Katolieke kerk in Frankfort. Neef se familie was nie baie gelukkig met die katolieke storie waar die mans lang rokke dra en met kerse en wierook rondsluip nie, maar die troos is dat daar nou ’n vroutjie is en kleinkinders gaan binnekort volg.

Dit was ’n mooi troue. Thelma se ouers het gesorg dat Thelma, volgens tradisie, mooi gelyk het vir haar bruidegom.

Nie lank nie, en ’n dogtertjie word gebore.

Net op haar hakke is nog ’n dogtertjie en alles gaan goed.

“Neef se ma het die kleinkinders vreeslik bederf” vertel Tannie Hessie.

“Maar waar is Thelma dan nou, want Neef bly mos daar in die Kalahari saam met George” vra ek.

“My kind, Neef het op daardie stoel waarop jy nou sit, vir my die storie kom vertel” en Tannie Hessie lag uit haar maag.

“Wat is dit Tannie?” vra ek pure nuuskierig.

“Die dag toe Thelma pad vat met kinders en al kom sit Neef hier by my en vertel my alles. Jong, hy vertel my dat elke keer toe hy Frankfort toe moes ry vir die voorbereiding van die huwelik, was dit ’n gedoente van ’n ander aard.”

Tannie Hessie lag so dat sy nie verder kan vertel nie.

Ek moet ook lag…want hier kom ’n ding.

“My Kind, Neef sê vir my dat hy dan klooster toe gaan en dan met ’n lang, breë gang afstap, tot by ’n kantoor. Daar wag ’n Non hom in. Hy teken dan ’n register. Die sê dan hy kan maar deurstap na ’n ander vertrek wat op die mooiste tuin uitkyk. Daar moet hy dan by ’n lessenaar sit en wag vir sy les en voorbereiding. Die eerste dag, vertel Neef, kom die Non in en begin vir hom leer van respek vir ’n vrou en al daai goete, maar hier by die 5 de week se les, begin die bed goeters. Neef vertel my dat hy sy eie oë en ore nie kon glo nie, want hier voor hom sit ’n Non in ’n volle mondering en verduidelik vir hom met die hulp van ’n piesang hoe om te werk te gaan met sy vrou op die Huweliksnag.”

Ek bars uit van die lag. Tannie Hessie lag saam.

“So vertel Neef vir my dat hy ’n geskenk na die kursus gekry het. ’n Koorspen” sê Tannie Hessie.
“”n Koorspen? Vir wat?” vra ek

“My kind, om die vrou se ‘koors’ te meet om seker te maak dat sy vatbaar is, jy weet?” en sy tuit haar lippies en maak haar bene net so sentimeter oop sodat ek die idee moet kry”

“Tannie lieg!” gil ek.

“Dis die heilige heilige waarheid kind. Hy het vir my daardie koorspen kom wys.”

Ek en Tannie Hessie lag so dat dit voel die lag haak in my maag vas.

“Maar Tannie, ek verstaan nou een ding nie. Hoe kan ’n non ’n man van seks wil leer”.

“My Kind, dit is die Nonne se geheim. Net hulle sal weet”

 

 

My mens, dit was nou al goed skemer toe hierdie ding my oorkom.

Die aandster het al mooi geblink daar op die horison.

Die tyd is dit mos asof die klanke om mens harder as gewoonlik is. Soos die windpomp hier agter wat sy skuurklanke maak, en die water wat so drup drup vanuit sy pyp in die ou dam, soos ’n sonbesie as die arm-mans-karos so warm is in die somermaande.

Dis net toe ek vir die oom sê dat ons maar na onse stelassie toe moet gaan om in te kruip, toe ek ’n stem net hier buite die tuinhekkie hoor. Ek kyk by die kombuis venster uit en skreef-trek my oë om beter te kan sien.

AS mens in die donker wil sien of jy ’n ding raak kyk, moet jy skuins verby hom kyk, dan sien jy hom raak, maar my storie is nou nie oor donker-kyke nie, maar oor die geluid.

Voor my kombuisdeur staan daar ’n mannetjie wat die deur so klop, klink het soos ’n klop van iemand wat in groot nood is. Hier in onse dorpie klop jy net so twee of drie kloppe, gevolg deur ’n ‘hallo’ of so iets dan kom jy maar in.
Ek maak die deur toe maar versigtig oop, eers op ’n skrefie, mens weet mos nooi wat aan die anderkant vir mens wag nie. Die duiwel kan soms listig wees. Ek maak oop en loer by die skreef uit.

Ek groet toe maar vriendelik, maar versigtig toe ek die deur oopmaak,
Naand, Meneer, hoe klop Meneer my deur asof daar dood of nood is, vra ek.

Naand Antie, is Antie die Bossiesvrou?

Die wat? wou ek weet en erg my so klein bietjie.
Ek het al gehoor die mense praat van my as Bossiesvrou, seker omdat ek die veld en sy plante ken, en die gesondmaakbossies.

Die Bossiesvrou wat mens kan gesond maak.
Die mannetjie praat so vinnig klink of hy afdraende praat,.

Ja, dis ek maar ek maak mense met boererate gesond, sê ek toe maar vir die mannetjie want Bossies vrou klink so effens Boos vir my.

Ek sê toe vir die oom so oor die skouer: “jong, hierdie mannetjie is nie van onse bedding nie” en die oom maak toe maar of hy my nie hoor nie.

 

Antie sien, ek het ’n talent van bo gekry om hare te doen en ek het besluit om hier in die karoo te kom woon, met baie groot verwagtinge bygesê, maar dit lyk asof ek myself goed kom styf loop het.
Ek kry toe die ander dag ’n dametjie wat haar hare sag en glad wil hê….vertel hy my in sy afdraende manier van praat.

Wag, wag….maak ek die mannetjie toe stil want ek weet nie of ek mooi verstaan waarvan hy praat nie. Die oom erg hom sommer en loop kamer toe.

Kom ons gaan sit daar onder die groot dak, dan vertel jy my stadig, sê ek toe .

Wat vir ’n ding is die groot dak? wou hy weet.

Dis maar net om te sê dat ons buite moet gaan sit, so onder die sterrehemel.

 

Daar gaan ons toe uit en die die mannetjie vertel van die vrou wat haar hare wou glad en reguit kry.
Haar hare was so droog ek het nie geweet wat om te maak nie.

het dit soos Asgras hare gelyk. Jy weet, as die veld afgebrand het en daai swart, kort stukies bly oor.

Ja, so iets. Sy gaan sit toe in die stoel en ek begin met my haardroeer en borsel, maar daai spul bly kliphard en stokstyf. Ek dink toe maar as mens dalk heuning aansit sal die vrou se hare sagter word en so doen ek dit toe. Ek spoel haar kop af en daar blink daai droeë hare asof dit nuut is. Sy betaal toe so klein bietjie ekstra want daar was nog niemand wat haar hare so mooi kon kry nie.

Nou maar wat is die probleem dan. Heuning is bekend vir dit, sê ek toe en vertsaan nog nie ’n woord nie.

Maar toe die vrou hier onder verby die pepperbome loop, sak klomp bye op haar kop neer en jaag vir haar. Seker agter die soet van die heuning aan. Die vrou hardloop toe na die ou plaasdam wat hier agter die windpomp staan en druk haar kop in die dam. Die hele hairdo daarmee heen.

Maar die ding wat my pla is dat my gewrigte so seer is dat ek nie eens my hande kan buig nie. Van die blowdry, Antie weet?

Ja, ek verstaan wat jy sê, maar waar is die vrou nou? wil ek weet, want my nuuskierigheid oor die vrou is groter as die mannetjie se seer gewrigte. Mens, ek kon mos sien hoe die stomme vrou hardloop met ’n bos bye om haar kop agter die soet aan.

Ek weet nie Antie, ek weet net sy is goed gesteek.

Ek lag toe so binnesmonds vir die storie. Die stomme vrou, maar toe onthou ek dat ons hierdie mannetjie se gewrigte moet dokter.

Daai pyn klink of jy ’n rumatiek gaan kry.

Jy weet, ek het ’n Neef gehad wat daar van Griekwaland WEs af gekom het. Oom Eelt Erdvark. Hulle het hom so genoem want hy het Eelte gehad op sy hande net soos ’n erdvark.

Hy het ’n wonderlike gawe gehad om die plante van die aarde uit te ken. Watter giftig is en watter nie.

Nou sy oorlede vrou het so met die rumatiek en Borspyne gesukkel. Hy het dan gewag tot die Augustus maand is en dan het hy daardie Augustusbossie gaan pluk Die bossie het sulke rooskleurige en pers blomme. Te pragtag. Hy bot net Augustus maande.

Hy het toe daardie blare gevat en ’n tee daarvan gemaak. Sommer bottels vol sodat dit vir lank kan hou en vir verkoop ook.

Ek het nog ’n bottel hier agter, kom ek gee dit vir jou dan maak jy dit net warm, drink dit voor slapenstyd en jy sal sien, more is daai gewrig weer reg vir die Asgras vrou.

Ag, dankie Antie, ek waardeer dit tog so baie. Hoeveel moet ek drink? Antie weet, my hande is my lewe, dis my geld, en die mannetjie praat nog heeltyd afdraende.

Drink net so knertsie, soos wat jy ’n soetwyntjie sal vat, en ek wys sommer met my vingers hoeveel.

 

Toe ek in die kamer kom en die oom lê al in die kooi, wou hy toe nou weet van die Asgras vrou en wat het oom Eelt Erdvark met alles te doene.

Die oom het mos maar die gewoonte om alles af te luister, nuuskierig sien?……

Maar nou wonder ek hoeveel bye daardie stomme vrou bygekom het, want ’n by is ’n lelike ding. Ek het al gehoor dat bye ’n uitgetroeide man morsdood kan steek.

Toe die oom die lig afsit en ons lê nog so rukkie in die donker begin daai kooi van ons so liggies skud soos die oom aan die lag gaan.

En nou my man? wou ek heel verbaas weet.

More hoor jy ’n storie oor ’n vrou met Asgras hare wat gesteek is, ek kan nie wag nie, sê die oom toe vir my.

Ek gaan lieg as ek sê dat ek nie nuuskierig is oor die storie nie, maar ons sal maar moet wag….